Жекешелендіру - бұл өндіріс құралдарына меншіктің реформаторлық ауысуына байланысты туындайтын экономикалық қатынастардың жиынтығы: меншіктің «мемлекеттік» формасынан «жеке» түріне.
Проблемалық
Жекешелендірудің мәні көбінесе мемлекеттік меншікті экономиканың жеке секторына беру ретінде түсіндіріледі. Сонымен, жекешелендіру, шын мәнінде, әлеуметтік-экономикалық құрылымдағы терең өзгерістерге түрткі болатын негізгі процесс. Мұндай үдерістің қаншалықты тиімді жүзеге асырылатындығы қоғамдағы азаматтық келісімге де, нарықтық ынталандырудың қалай жұмыс істейтініне де байланысты екені анық. Сонымен бірге, жекешелендірудің әрбір шарасының мүмкін болатын әлеуметтік-мәдени салдарларға қатысты орындылығын кешенді алдын-ала бағалаудың маңыздылығын ерекше атап өткен жөн.
Осы тақырыптағы көптеген пікірталастардың тезистерінде жекешелендірудің экономикалық нәтижелері көбінесе теріс нәтижелерге, атап айтқанда, қақтығыстар мен наразылықтарға байланысты әлеуметтік әділеттілік тұрғысынан шығатыны атап өтіледі. Яғни жекешелендіру халықтың азшылық көпшілігінің көз алдында негізсіз байып, көпшіліктің өзі кедейленуіне алып келеді. Сонымен қатар, жекешелендіруді экономикалық тұрғыдан неғұрлым тиімді әлеуметтік жүйені құру үшін ұзақ, тұрақты және ұзақ мерзімді процесс ретінде қарау керек деген факт көбіне дауда жеткілікті дәлелдер ала алмайды.
Жекешелендіру нысандары
Жекешелендіру нысандары төрт негізгі категорияға бөлінеді: мемлекет меншігінен шығару, еркін тарату, сату, ұлттық холдингтер құру.
Көбінесе жекешелендіру бір салалық объектіге қатысты әр түрлі - бірнеше форматтарға сәйкес жүзеге асырылады, бұл экономикалық тиімділіктің мақсаттарына қол жеткізудің кешенді тәсілімен байланысты.
Ұлтсыздандыру
Ұлтсыздандыру дегеніміз - бұрын мемлекет меншігіне алынған мүлікті бұрынғы иелеріне немесе олардың мұрагерлеріне қайтару. Мемлекетсіздендіру актілері, әдетте, мемлекеттің жеке меншік құқығын қорғауға бағытталғандығын көрсетеді.
Сату
Заманауи менеджмент технологияларын тартатын жиі енгізілетін форма - бұл мемлекетке бос ресурстар беретін жеке меншік иелерінің инвестициялары. Сату ашық түрде де, жабық түрде де жүзеге асырылуы мүмкін. Ашық әдіс кәсіпорынды кез-келген мүдделі тұлғалармен акционерлеуге мүмкіндік береді, ал жабық - қызметкерлердің тар шеңберімен.
Холдингтердің қалыптасуы
Кез-келген мемлекеттік-саяси себептерге байланысты кәсіпорындарды сату мүмкін болмаған жағдайларда, басқарушы компаниялары салалық кәсіпорындардың бүкіл жиынтығын басқара алатын мемлекеттік-жеке холдингтер құрылады.
