Философия көбінесе дерексіз ғылым ретінде қабылданады, шындықтан мүлде ажырасады. Бұл бағалауда философиялық идеализмнің әр түрлі формалары маңызды рөл атқарды, олар әлі күнге дейін ғылыми ортада салмаққа ие. Ғылымның ғасырлық даму тарихында дүниежүзілік тәртіптің көптеген идеалистік тұжырымдамалары жасалды, бірақ олардың барлығын екі негізгі бағытқа жатқызуға болады.
Нұсқаулық
1-қадам
«Идеализм» ұғымы философияда ежелгі дәуірден бері келе жатқан бірқатар ілімдерге жалпы белгі ретінде қызмет етеді. Бұл термин рух, сана және ойлау табиғи объектілерге және жалпы материяға қатысты бірінші кезектегі идеяны жасырады. Осы тұрғыдан алғанда, идеализм әрқашан қарама-қарсы позицияларда тұрған дүниежүзілік тәртіптің материалистік тұжырымдамаларына қарсы болды.
2-қадам
Философиялық идеализм ешқашан бірыңғай бағыт болған емес. Бұл лагерьде әлі де сәйкесінше объективті және субъективті идеализм деп аталатын екі іргелі тенденциялар бар. Идеализмнің бірінші формасы адамның санасына тәуелсіз өмір сүретін материалды емес принциптің бар екендігін мойындайды. Екінші форма объективті шындық тек жеке сананың шеңберінде болады деген тұжырыммен сипатталады.
3-қадам
Тарихи тұрғыдан объективті идеализмнің алдында әртүрлі халықтардың ежелгі мәдениетінде кең таралған діни бейнелер болды. Бірақ бұл бағыт өзінің толық түрін тек ежелгі грек философы Платонның еңбектерінде алды. Кейінгі уақытта Лейбниц пен Гегель осындай идеалистік көзқарастардың ең дәйекті экспоненттеріне айналды. Субъективті идеализм объективтіге қарағанда біршама кешірек қалыптасты. Оның ережелері ағылшын философтары Беркли мен Юмның еңбектерінде көрініс тапты.
4-қадам
Философия тарихында идеализмдегі көрсетілген екі бағыттың бірнеше әр түрлі вариациялары белгілі. Түпнұсқаға қатысты ережелерді ойшылдар әртүрлі жолдармен түсіндірді. Кейбіреулер оған «әлемдік ақыл» немесе «әлемдік ерік» түрін түсінді. Басқалары ғалам біртұтас және бөлінбейтін абстрактілі субстанцияға немесе түсініксіз логикалық принципке негізделген деп сенді. Субъективтік идеализмнің шеткі формаларының бірі - солипсизм, ол тек жеке сананы ғана жалғыз шындық деп санауға болады дейді.
5-қадам
Сипатталған идеализмнің негізгі формаларының тамырлары ортақ. Оларға ежелден бері адамға тән барлық тірі заттардың анимациясы жатады. Идеалистік көзқарастардың тағы бір қайнар көзі дамудың белгілі бір кезеңінде материалдық әлемде сәйкес келетін баламалары жоқ абстракцияларды жасау қабілетіне ие болатын ойлаудың табиғатында жатыр.
6-қадам
Бір-бірімен бәсекелесе отырып, объективті және субъективті идеализм өкілдері материалистік тұжырымдамаларға тойтарыс беру қажет болған кезде айырмашылықтарды ұмытып кетеді. Идеалистік көзқарастарды растау үшін олардың жақтаушылары дәлелдеу әдістері мен философия мен логикада жинақталған сендіру әдістерінің барлық арсеналын ғана емес, белсенді пайдаланады. Фундаменталды ғылымның деректері де қолданылады, олардың кейбір ережелерін әлі материализм тұрғысынан дәлелдеу мүмкін емес.
