«Өлтірілмеген аюдың терісін бөлісу» - бұл біреудің жоспар құруға тырысып жатқанын айтқысы келген кезде қолданылады, оны орындау үшін әлі күнге дейін себеп жоқ. Аю әлі өлтірілген жоқ, оның терісі біреуге тиесілі деп қалай ойлауға болады?
Аюдың терісін бөлу идеясын кім ұсынды
Ресейде «Өлтірілмеген аюдың терісін бөлісудің қажеті жоқ» деген сөз Ла Фонтейннің «Аю мен екі аңшы» ертегісі орыс тіліне аударылғаннан кейін пайда болды. Ертегінің сюжеті келесідей. Екі аңшы аюды түсіру ниетімен орманға жол тартты. Олар шаршап-шалдығып орманды аралап демалды. Олар аюмен әлі кездескен жоқ, бірақ екеуі де сәттілікке сенімді болды. Жастар жануарды алған бойда қиялға беріліп, не істейтіндерін талқылай бастады.
20-шы ғасырдың басында Ресейде өлтірілмеген аюдың терісін «бөлуге» емес, оны «сатуға» айту әдетке айналғаны қызық, өйткені теріні бөлудің мәні жоқ, ол құнды тұтас.
Олармен бірге болған шарап бөтелкесі ыңғайлы болды. Шарап қиялды өршітті, аңшылар барған сайын әдемі көріністер ойлап таба бастады: олар аю жеңіліп қалды, ал тері олардың қолында деп ойлады. Барлығының үлкен жоспарлары болды. Екі жас та нағыз аюмен айқас әлі алда екенін ұмытып, босаңсуға әлі ерте екенін толығымен ұмытып кетті.
Дәл осы жерде аю пайда болды. Ол бұталардың арасына тығылып, жолы болмаған аңшылардың сөздерін тыңдады. Жастар аюды көре сала, екеуі де қатты қорықты. Біріншісінің секіріп, өзін бұталардың арасына лақтыруға күші болды. Ол мүмкіндігінше жүгірді, аю оның соңынан қуды. Аңшы қашып үлгерді, өйткені аю оны ұзақ уақыт қуған жоқ. Ол аюды көрген бойда есінен танған екінші жас жігіт ес-түссіз жатқан алаңға қайта оралды. Аяғы бүгіліп, денесі серпіліп қалды, аңшы тіпті орнынан тұра алмай, досы сияқты қашып кетуге тырысты.
Мағынасы ұқсас орыс мақал-мәтелі: «Секіріп түскенше« Гоп »деп айтпа».
Аю екінші аңшыға тиіспеген. Ол оған еңкейіп, құлағына бірдеңе деп сыбырлады да, өз ісімен орманға кетті. Аңшылар қайтадан кездесуге үлгергенде, қашып кеткен өсімдік досынан оған не болғанын сұрады. Соңғысы оған бәрін айтып берді де, аю оған еңкейіп, оның құлағына келесі сөздерді сыбырлады: «Алдымен сен аюды өлтіруің керек, содан кейін ғана ішіп, жүнді қалай сатуға болатынын ойлап, көңіл көтеру керек».
Мақалдың Ресейде пайда болуы
Кейбір сарапшылар «өлтірілмеген аюдың терісін бөлісудің қажеті жоқ» деген сөз Жан Ла Фонтейннің ертегісі үшін пайда болған жоқ деп санайды, өйткені көпшілік бұл туралы әлі таныс емес еді: қарапайым халыққа бұл дәстүр емес еді француз ертегілерін оқыңыз. Эпосты және халық шығармашылығын зерттейтін адамдар орыстардың мақал-мәтелді ол бұрын болған басқа халықтардан қабылдағанына сенімді. Мысалы, адамдар Франция мен Германияда аюдың терісі туралы сөйлескенді ұнатады, бұл өрнекті жақсы білетін басқа халықтар бар.
Жан Лафонтеннің өзі ертегінің сюжетін негізге алған халықтық нақылды негізге алды, ол іс жүзінде оның шығармашылығынан ертерек болуы мүмкін деп есептеледі. Лафонтейн жылдары: 1621 - 1695 жж.
