«Тау тышқан туды» деген сөз әр түрлі жағдайда айтылады. Үлкен күш-жігер аз нәтиже бергенде немесе үлкен үміттер ақталмаған кезде. Сондықтан олар уәде беретін көптеген адамдар туралы айтады, бірақ аз адамдар жасайды. Өрнек көбінесе ирониялық түрде қолданылады.
Фразеологиялық бірліктің авторы кім
Қанатты өрнектің авторлығы дәстүр бойынша Эзопқа жатады, ежелгі грек құл фабулисті б.з.д. бірнеше ғасырлар өмір сүрген. Эзоптың өзі бізге жеткен жоқ. Тарихшылар оның өмір сүру шындығына қатты күмәндануда. Эзоптың барлық ертегілері басқа жазушылардың келісімдерінде белгілі. Дәл сол сияқты «Туылу үшін ойлаған тау» («Mons parturiens») ертегісі қазіргі Гай Юлий Федраның редакциясында таныс.
Федрус - тағы бір аңызға айналған фабулистік құл, тек осы жолы Ежелгі Римде. Аңыз бойынша, ол Август, Тиберий, Калигула және Клавдий императорларының тұсында, яғни ескі және жаңа дәуірдің басында өмір сүрген. Федр Эзоптың ғибратты прозалық ертегілерін өлеңге аудара бастаған алғашқы латын жазушысы болды деп есептеледі.
Ең ежелгі Римде «Әдеби энциклопедияға» сәйкес Федрустың ертегілері өте аз танымал болған. Қалай болғанда да, онда ертегі жанры жоғары бағаланған жоқ. Ортасында Федрус есімі ұмытылып, шығармалары жоғалып кетті. Орта ғасырларда белгілі бір Ромулға жатқызылған прозалық ертегілер ғана белгілі болды.
1596 жылы өзінің ертегілер жинағын Францияның Трой қаласында шығарған француз заңгері, ғалымы және жазушысы Пьер Питу әлемді Федрус шығармашылығымен таныстырды. Коллекция жаңа еуропалық ертегі жанрын жасауға баспалдақ болды. Одан алынған учаскелерді Лафонтен, Крылов және басқа да керемет фабрикалар қолданған. Питу өзінің туылғанына дейін он бес жүз жыл бұрын өмір сүрген аз танымал ақынның қолжазбаларын қолына алған сол жерде тарих қарапайым үнсіз.
Басқа шығу нұсқалары
«Таулар туады, ал күлкілі тышқан туады» деген тіркес Горацийдің «Поэзия өнері» («Ars poetica») трактатында кездеседі. Осы сөздерімен ол өлеңдерін жоғары леппен бастайтын әлсіз рифмерлерді мазақ етеді. Порфирион, Горацийдің комментаторы бұл фраза грек мақалы деп тұжырымдады.
Ежелгі грек мақал-мәтелі ретінде Плутарх өзінің «Өмірлерінде» өрнек туралы айтады. Бұл жұмыста Плутарх белгілі бір спартандық патша туралы, солдатқа жергілікті билеушіге көмектесу үшін Мысырға келген. Атақты батырмен кездесуге келген көптеген адамдар қуатты батырды көреді деп күткен. Бірақ олар шаршап-шалдыққан, сабырлы қарияны көрді.
Орыс тілінде бұл тіркесті күнделікті өмірге Василий Кириллович Тредиаковский енгізген көрінеді. 1766 жылы жарияланған «Тилемачида немесе Одиссейдің ұлы Тилемахтың кезуі» атты өлеңінің кіріспесінде Тредиаковский: «босану үшін таулар үркіп жатыр, ал күлкілі кішкентай тышқан туады» деп жазды. Таудың тышқан туатыны туралы сюжеті бар «Босанған тау» ертегісін 1806 жылы белгілі жазушы Александр Ефимович Измайлов 19 ғасырдың басында жазған.
