Физикалық-географиялық аудандастыру кейбір жеке сипаттамаларға сәйкес (рельеф, топырақ, климат - салалық аудандастыру) және кешенді түрде (ландшафтық аудандастыру) жүзеге асырылады. Бұл жеке географиялық аймақтардың ерекшеліктерін анықтау тәсілі, сондықтан тұтасымен планетаның аумақтық бөлінуіне негізделеді.
Аймақтандыру тарихы
19 ғасырға дейін аймақтандырудың ғылыми негізі болған жоқ және ол ең айқын сыртқы белгілер бойынша жүзеге асырылды: өзендер, таулар немесе мемлекеттік шекаралар. Физикалық-географиялық және экономикалық аудандастырудың айырмашылығы туралы нақты түсінік болған жоқ.
Бүкіл 19 ғасырда географиялық пәндердің белсенді дамуы болды, бұл аймақтандырудың қалыптасуына да әсер етті. Экономикалық аудандастыру ғылымдағы дербес бағыт ретінде пайда болды, салалық аудандастыру схемалары дами бастады. Сонымен бірге аймақтарды бөлу принципі дамыды. Кеңес өкіметі кезінде аймақтарды бөлу провинциализм, климаттық өзгерістер және жер қыртысының ірі құрылымдары принципін де ескере бастады.
Аймақтарды бөлу қалай жүреді
Аймақтарға бөлу табиғи шекараларды белгілеу негізінде жүзеге асырылады. Әр аймақтың өзіндік даму тарихы бар, онда ұқсас табиғи процестер жүреді. Аймақтық ерекшеліктеріне сәйкес аудандастыру физикалық-географиялық белдеулерді, белдеулер мен субаймақтарды ажыратады. Азональды ерекшеліктеріне сәйкес - физикалық-географиялық елдер мен аймақтар. Аймақтарда географиялық секторларға ішкі бөліну қолданылады - бұл материктердің табиғатына мұхиттардың тең емес әсер етуі салдарынан қажет болды. Секторлар мұхиттық, өтпелі, континенталды және күрт континенталды.
Зоналық және азоналды аймақтарға бөлу кездейсоқ емес, олардың арасында белгілі бір қатынастар бар. Әр түрлі физикалық-географиялық аймақтар мен елдерде табиғи процестер шамалы ерекшеленуі мүмкін, бұл әрине туынды аудандастыруға әкеледі. Мұндай аудандастырудың ең төменгі деңгейі - физикалық-географиялық аймақ. Ол зоналық принцип тұрғысынан да, азональды принцип тұрғысынан да біртектес.
Физикалық-географиялық аудандастыру кешендегі табиғи ресурстарды есепке алу мен бағалаудың маңызды географиялық негізі болып табылады. Географиялық бірліктерге бөлу көбінесе аудандық жоспарлау үшін, сондай-ақ көлік, медициналық, құрылыс және басқа мақсаттарда қолданылады. Физикалық-географиялық аудандастыру белгілі бір аймақтың практикалық құндылығын анықтайды. Аудандастырудың арқасында табиғи көрсеткіштерге, климаттық сипаттамаларға және т.б.қажетті талаптарға жауап беретін нақты мәселені шешу үшін аймақты таңдауға болады.
