Көркем шығарманы аяқтағаннан кейін автор әдетте өз жұмысының нәтижесін сыни тұрғыдан бағалайды. Мәтінді қайта қарау барысында оқырманға идеяның негізгі идеясы мен ерекшеліктерін жеткізу үшін кейде кітапқа экспрессивтілік бергіңіз келеді. Бұған қысқа және бейнелі эпиграф көмектесе алады.
Эпиграф дегеніміз не?
Эпиграфты әдетте сыйымды афоризм, диктум, әйгілі автордың шығармасынан үзінді немесе шығарма басталатын мақал-мәтел деп атайды. Мұндай кірістіру эссенің басында немесе оның жеке бөліктерінің әрқайсысының алдына қойылады. Дұрыс таңдалған эпиграф шығарманың мағынасын көрсетеді, оның рухын көрсетеді, автордың оның шығармашылығына қатынасын білдіреді.
Эпиграфтарды әдеби шығармаларда қолдану міндетті норма емес. Қоғамдық көңіл-күй, әдеби дәстүрлер өзгеріп, олармен бірге эпиграфтар сәнге айналды немесе кең қолданыстан шықты. Алдыңғы осы қысқа мәтінді пайдалану құқығы толығымен автордың қалауында. Эпиграф оқырманға эссеге енген ойларды жақсы түсінуге көмектесе ала ма, жоқ па соны ол ғана шеше алады.
Эпиграф әдетте парақтың оң жағында немесе сол жағында айтарлықтай шегініспен, тырнақшаларсыз жасалады. Мәтіннің бұл бөлігі парақ енінің жартысынан көбін алмауы керек деп саналады. Егер дәйексөз түріндегі эпиграфта автордың тегі мен инициалдары болса, олар әдетте олардың артынан көп нүкте қоймайды. Эпиграфты теру кезінде қолданылатын қаріптің мөлшері жұмыстың негізгі мәтініне сәйкес келуі немесе өлшемі бойынша сәл кішірек болуы керек.
Эпиграфты қалай дұрыс таңдауға болады
Шығармаларға эпиграф ретінде басқа авторлардың шығармаларынан алынған дәйексөздер кеңінен қолданылады. Мұндай үзінді таңдағанда оның мүмкіндігінше қысқа әрі қысқа болуына, сонымен бірге автордың ойын дәл көрсетуге тырысу керек. Кең және ұзақ дәйексөздер келтірудің мағынасы жоқ. Эпиграфтың артықшылығы - ойды білдірудің қысқалығы мен дәлдігі.
Афоризмдерді қолдану арқылы өте кең мүмкіндіктер беріледі, олар көбінесе ұлы адамдардың бейнелі сөздері ретінде түсініледі. Ғалымның, көрнекті жазушының немесе қоғам қайраткерінің афоризмі экспрессивтілік пен ойдың толықтығын біріктіреді. Алайда, авторға өздігінен афоризм ойлап табуға ешкім тыйым салмайды. Егер диктум сәтті болса, оқырман автордан оның әлемге әйгілі, танымал және қоғамда беделді екендігі туралы куәлік талап етпейді.
Эпиграфты безендіруде мақал-мәтелдер, мақал-мәтелдер, әзіл-қалжыңдар және басқа да халық шығармашылығының ұсақ түрлерін кеңінен қолдануға болады. Мұндай мақал-мәтелдердің ауқымы едәуір кең, сондықтан әр автор өз шығармасы үшін оқырман танысқалы тұрған мәтіннің ерекшеліктерін мейлінше көрсететін халықтық эпиграфты таңдай алады. Мақал мен мәтелдің жазудың жалпы стилімен үйлесуі және мағыналық шеңберден шықпауы маңызды.
